Το ισοζύγιο αγαθών της Ελλάδας παρουσιάζει διαχρονικά έλλειμμα, αντικατοπτρίζοντας τη διαφορά μεταξύ των εισαγωγών και των εξαγωγών αγαθών. Σύμφωνα με τα στοιχεία των τελευταίων δύο δεκαετιών (2002-2023) στοιχεία που παραθέτει η Τράπεζα της Ελλάδος, το κενό στο ισοζύγιο παραμένει μια σημαντική οικονομική πρόκληση για τη χώρα, καθώς πολύ απλά σημαίνει ότι για να διατηρούμε το κράτος μας, πρέπει να εισάγουμε περισσότερα αγαθά από ότι είμαστε σε θέση να εξάγουμε.
Διαχρονική Εξέλιξη του Χάσματος
Από το 2002 έως το 2008, το έλλειμμα αυξήθηκε σταθερά, φτάνοντας στο αποκορύφωμά του το 2008 με έλλειμμα 44,4 δισ. ευρώ. Η οικονομική κρίση που ακολούθησε μείωσε τις εισαγωγές, οδηγώντας σε μείωση του ελλείμματος, το οποίο έφτασε τα 17,6 δισ. ευρώ το 2015. Ωστόσο, μετά από αυτήν την περίοδο, το χάσμα άρχισε να αυξάνεται ξανά, ξεπερνώντας τα 39,5 δισ. ευρώ το 2022. Το 2023 φάνηκε να περιορίζεται το έλλειμα καθώς έπεσε περίπου 16% εξαιτίας της μειωμένης εξάρτησης από τις εισαγωγές. Ωστόσο το 2024 πάλι εκτοξεύτηκε καθώς τα πρώτα τρία τρίμηνα έκλεισε με 10 % σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, το οποίο φαίνεται να διατηρείτε για όλη τη χρονιά, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί κοντά στα 37 δισ. ευρώ.
Οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν το χάσμα εισαγωγών- εξαγωγών της Ελλάδας περιλαμβάνουν:
- Ενεργειακές Εισαγωγές: Οι εισαγωγές καυσίμων αποτελούν σημαντικό μέρος του ελλείμματος, με τα ετήσια ελλείμματα σε καύσιμα να κυμαίνονται μεταξύ 3-13 δισ. ευρώ.
- Δομή της Οικονομίας: Η ελληνική οικονομία βασίζεται περισσότερο στην κατανάλωση και λιγότερο στη βιομηχανική παραγωγή, γεγονός που οδηγεί σε υψηλότερες εισαγωγές αγαθών.
- Διεθνείς Συνθήκες: Παράγοντες όπως οι παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις, η πανδημία COVID-19 και οι γεωπολιτικές εξελίξεις επηρεάζουν τη ζήτηση και το κόστος των εισαγωγών.
- Τεχνολογικές Εξελίξεις: Η αργή υιοθέτηση τεχνολογιών αιχμής στην παραγωγή και τη βιομηχανία περιορίζει την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές, αυξάνοντας έτσι τις ανάγκες εισαγωγών.
Για να μειωθεί το εμπορικό έλλειμμα, απαιτούνται στρατηγικές που ενισχύουν την εξαγωγική δραστηριότητα, όπως:
- Βιομηχανική Ανάπτυξη: Ενίσχυση της μεταποίησης και παραγωγής διεθνώς ανταγωνιστικών προϊόντων, μέσω επενδύσεων. Ωστόσο, η κακή οργάνωση της δημόσιας διοίκησης, η γραφειοκρατία, η αργή απονομή δικαστικών αποφάσεων και η διαφθορά αποτελούν φόβητρα των πιθανών μεγάλων και σοβαρών επενδυτών.
- Προώθηση των Εξαγωγών: Στήριξη των ελληνικών επιχειρήσεων για διείσδυση σε νέες αγορές, το οποίο απαιτεί συνολικό εθνικό σχέδιο και να διατηρηθεί διαχρονικά από όλους τους φορείς.
- Ενεργειακή Αυτονομία: Επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενα καύσιμα. Η ενέργεια παίζει διαχρονικά γεωπολιτικό ρόλο πέρα από οικονομικό, έτσι η εξάρτηση από ενέργεια ενέχει μεγάλους κινδύνους όπως διαδραματίστηκε στο Ρωσο-Ουκρανικό πόλεμο. Τις τελευταίες ημέρες, η Μολδαβία υποφέρει από την έλλειψη φυσικού αερίου, και έτσι μπορεί να “εξαναγκαστεί” να πάρει αποφάσεις που δεν έπαιρνε σε φυσιολογικές συνθήκες.
Κίνδυνοι από Ενδεχόμενο Εμπορικό Πόλεμο
Η μεγάλη εξάρτηση της Ελλάδας από τις εισαγωγές καθιστά την οικονομία της ευάλωτη σε περίπτωση εμπορικού πολέμου. Εάν εφαρμοστούν περιορισμοί στις εισαγωγές ή αυξηθούν οι δασμοί από βασικούς εμπορικούς εταίρους, το κόστος των εισαγόμενων αγαθών θα αυξηθεί σημαντικά, επιβαρύνοντας τόσο τις επιχειρήσεις. Επιπλέον, η δυσκολία προμήθειας κρίσιμων πρώτων υλών και βιομηχανικών προϊόντων θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, ενισχύοντας περαιτέρω το εμπορικό έλλειμμα. Οι πληθωριστικές πιέσεις θα επηρεάσει αρνητικά και τους καταναλωτές όπου θα έρθουν αντιμέτωποι με υψηλές τιμές και μπορεί να οδηγήσει αρκετούς σε μειωμένο βιοτικό επίπεδο λόγω έλλειψης αγαθών. Φυσικά κανείς δεν μπορεί να προβλέψει κάτι με σιγουριά καθώς όλος ο κόσμος κινείται γύρω από τις απρόβλεπτες κινήσεις του Προέδρου της Αμερικής. Αν ΗΠΑ, Καναδάς, Κίνα και Ευρώπη οδηγηθούν σε έναν εμπορικό πόλεμο διαρκείας, τα επόμενα χρόνια θα θυμίζουν Ψυχροπολεμικές καταστάσεις.
Πέρα από κάποιο τυχόν επερχόμενο εμπορικό πόλεμο, η Ελλάδα θα κινδυνεύσει και σε άλλες περιπτώσεις με τέτοιο εμπορικό έλλειμα. Ο τουρισμός και οι υπηρεσίες κυριαρχούν στο Ελληνικό ΑΕΠ, το οποίο δεν εκπνέει εμπιστοσύνη για μακροπρόθεσμα εξαιτίας αυτού. Μπορεί τα τελευταία χρόνια να έχει μία ανοδική και σταθερή πορεία ως προς το ΑΕΠ, όμως κινδυνεύει στην επόμενη μεγάλη κρίση να καταρρεύσει όπως έγινε τη μακρά περίοδο της κρίσης. Φυσικά το μέλλον θα δείξει.
